Kadıköy Belediyesi Feneryolu eski sabit pazarı ve çay bahçesi, uzun zamandır kapalıydı. Bu konuda Kadıköy Life ailesi olarak çok sayıda haber yaptık, takipçisi olduk. Semt sakinlerinin hem alışveriş hem de sosyal yaşamlarının önemli bir noktası olan bu mekan nihayet açıldı. Kadıköy Belediyesi Atıksız Yaşam Pazarı olarak yeniden faaliyete geçen mekanda, kapalı alanı ve bahçesiyle işletmesi Potlaç Kadın Kooperatifi’ne ait olan Potlaç Kafe de hizmet veriyor. Pazar içinde ayrıca değişik ürünlerin de satılacağı çok sayıda dükkan bulunuyor.
Yıllardır Feneryolu’ndaki çay bahçesinin müdavimleri, bu durumdan bir hayli memnun. Ben de bir haftalık tatilimiz sonrası İstanbul dönüşünde mekanı açık görünce, işletmenin çay ikramları eşliğinde kağıt ve kaleme sarılıp, bunu bir Kadıköy Life haberi yapmadan geçemedim. İşte, Feneryolu Atıksız Yaşam Pazarı içinde yer alan Potlaç Kafe işletmesi ve Potlaç Kadın Kooperatifi’ne ilişkin, burada faaliyet gösteren bazı kadınların ürünlerinin, hem üretimlerinin hem de satışlarının yapıldığı mekanlar hakkındaki düşünceleri…
Kuruluş tarihiniz ve kuruluş amacınız neydi? Nasıl başladınız?
Nazan: 2019 yılının Şubat ayında 7 kurucu ortak tarafından kuruldu kooperatifimiz. Fakat son bir buçuk yıldır kooperatifleşme çalışmalarını, bizim de içinde olduğumuz 10 kişilik bir çekirdek grupla yürüttük. Potlaç Dayanışma Ağı’nda ise şu an yaklaşık 1500 kadın yer alıyor.
Bu dayanışma ağına nasıl dahil olunuyor?
Filiz: Potlaç Dayanışma Ağı’na dahil olmak için Kadıköylü olmak gerekiyor. Yani Kadıköy’de oturduğunuza dair ikametgahınızı ve el emeği ürünlerinizi Feneryolu’ndaki Potlaç Atölye’ye getirip, başvuru formu dolduruyorsunuz. (Atıksız Yaşam Pazarı’nın da olduğu yerdeyiz.) Ayrıca yaz aylarında Moda’da kurulan pazar yerinde stant açma ve Caddebostan Kültür Merkezi (CKM) içinde yer alan Potlaç Dükkan’a satılması için ürün verme hakkınız da oluyor.
Potlaç bir sosyal proje olarak başladı ve kooperatif oldunuz, genişlediniz. Süreç hakkında kısa bir özet rica etsem?
Özlem B: 2015 yılında Kadıköy Belediyesi’nin kadın örgütleri ve Kadıköylü kadınlarla birlikte “Kadın Forumu ve Yerel Eşitlik Çalıştayı” yapılmıştı. Orada kadın emeğinin değerlendirilmesi ve kadın istihdamının desteklenmesi yönünde talepler ortaya çıkmıştı. Kadıköy Kent Konseyi Kadın Meclisi de bu konudaki çalışmaları destekliyordu.
Özlem K: 28 Mayıs 2016 tarihinde Belediyemizin desteğiyle Moda’da ilk Kadın Emeği Pazarı kuruldu. Kadıköylü kadınlar, bu el emeği pazarında ürünlerini sergileme ve satış yapma fırsatı buldu. Moda stantları sayesinde ekonomik özgürlüğümüzü elimize alırken, aynı zamanda sosyalleşme imkanı bulduk. Ayrıca dayanışma ve kolektif çalışmanın hayatımızın her alanında ne kadar etkili ve önemli olduğunu gördük. Proje ilk başladığı dönemde 110 kadındık.
Stantlar dışında başka ne gibi çalışmalar yapıldı?
Nazan: 25 Kasım 2016’da dayanışma, birlik ve beraberlik ile geçen bir yaz döneminden sonra, Kadıköy Belediyesi tarafından biz kadınlar ve kadın örgütleri için Caddebostan Kültür Merkezi’nde Potlaç Dükkan’ımız açıldı. Bu sayede Kadıköylü kadınların kış dönemi boyunca satış yapabilmesine, maddi ve manevi anlamda güçlenmesine, Potlaç’lı kadınların birbirini daha yakından tanımasına, hatta birlikte ortak üretim yapmalarına olanak sağlanmış oldu.
Kadınlardan ilgi ve gelen tepkiler nasıl?
Özlem B: 17 Ocak 2017’de Kuşdili’nde atölyemizin açılması ile birlikte bireysellikten daha çok kolektif olma yolunda ilerledik. Rekabetten daha çok dayanışma yolunda ilerledik ve kalıcı bağlar kurduk. Potlaç Dükkan ile ilgili toplantılar yaptık, birbirimizle deneyimlerimizi paylaştık. Sosyal, ekonomik ve kişisel güçlenmeye yönelik eğitimler aldık, birlikte yün bombaladık ve her kadının farklı renklere sahip olduğu gibi belediyemizi de 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde farklı renklerle donattık. Filmler izledik, söyleşiler yaptık, pek çok etkinlik gerçekleştirdik. Ve bugün 110 kadın olarak başladığımız projede Potlaç’lı 1500 kadın olduk. Tüm çalışmalarımız gönüllü, istekli her kadının katılımına açıktır. Demokratik katılım ve eşitlik, en çok üzerinde durduğumuz ilkelerimizdendir.
Nazan: Dayanışma ağımız her geçen gün daha da büyüyor. Belediye tarafından işletmesi ve organizasyonu kooperatifimize devredilen Potlaç Dükkan’da, kadınlar gönüllülük esası ile çalıştı. Dükkan içinde müşterilerle ilgilenen ve satışı gerçekleştiren satış grubu, vitrin dizayn grubu, ürün alım-satım-değişim işlemlerini yapan bilgisayar grubu vardı. Bu grupların hepsi, kendi içinde kendi iş planını yapan, çalışma takvimini düzenleyen gönüllü kadınlardan oluşuyordu. Moda’daki el emeği pazarında da saha koordinasyonunda gönüllüler çalışıyordu. Kooperatifimiz, pandeminin devam ettiği “yeni normal” süreçte bu çalışmalara devam etmeyi planlıyor. Feneryolu’nda Potlaç Atölye ve Potlaç Kafe hizmete girdi. Kadın kadının kurdu değil, yurdu olsun ve tüm kadınlar için daha güzel bir yaşam ve dünya olsun diye uğraşıyoruz hep birlikte.
Çalışmalarınız nelerdir? Nasıl ilerliyorsunuz?
Özlem B: Bizler Kadıköylü ve Potlaç’lı kadınlar olarak Potlaç Dayanışma Ağı içinde çalışmalar yaparken, belediyemiz de 3 yıllık süre boyunca sürekli yeni kadınlarla odak görüşmeler yaptı. Yapılan odak görüşmelerin sonucunda Kadıköy Belediyesi tarafından 45 kişilik bir grup oluşturuldu ve Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı KEDV’nin desteğiyle kooperatifleşme üzerine eğitimler aldık.
Özlem K: İlk grup toplantımızı 28 Nisan 2017 tarihinde gerçekleştirip, her hafta düzenli olarak bir araya gelmeye başladık. Bu örgütlenme deneyiminde çok kolay bir süreç yaşamadık. Yerelde örgütlenmeye çalışan kadınlar olarak onlarca toplantıda bir araya geldik, tartıştık; kimi zaman birbirimizle anlaşamadık, kimi zaman ise birbirimize kırıldık ama hiç pes etmedik. Her defasında toplanma ve Potlaç için bir şeyler yapma iradesini ortaya koyduk. Çünkü hepimiz biliyorduk ki Potlaç ağındaki kadınların oluşturacağı bir kadın kooperatifi, Potlaç Projesi’ni bir tüzel kişiliğe taşıyarak, projeyi daha iyi bir noktaya ulaştırabilecekti. Kooperatif, daha fazla kadına daha fazla alan üzerinden hizmet vererek, kadınların ekonomik ve sosyal olarak daha da güçlenmesine olanak sağlayacak ve kadın dayanışma ağını büyütecekti.
Nazan: 18 Şubat 2019 tarihinde 2 ay süren evrak işlemlerinin ardından ise nihai hedef olan Potlaç Kadın Girişimi Üretimi ve İşletme Kooperatifi’ni kurduk. Belediyemiz de meclis kararı ile Feneryolu’nda yer alan eski sabit pazardan iki dükkanı kooperatifimize tahsis etti. Çünkü biz emeğinden ve yüreğinden başka sermayesi olmayan kadınlarız. Belediyemiz, kadın dostu bir belediyecilik örneği göstererek bizi onure etmiş oldu. Kadınlar için anlamı büyük olan 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde, Feneryolu Potlaç Kadın Kooperatifi’nin kuruluşunu ve yer tahsisini bir şenlikle kutlamış olduk.
Belediye ile ilgili işbirliğinizden bahseder misiniz?
Özlem B: Mevcut belediye başkanımızla seçim öncesinde ve sonrasında kooperatif olarak görüşmeler yaptık. Kendisi ve ekibinin bizlere çok olumlu yaklaşımı olduğunu gördük. Potlaç Projesi’nin büyümesini ve daha da gelişmesini Kadıköy Belediyesi de istiyor. Şimdi artık Potlaç ruhunun bir kadın kooperatifine dönüşmesi ile kadınların hayatında fark yaratacak ve aslında tüm Kadıköy’ü etkileyecek yeni projeler üretebiliriz. Daha çok kadın ve daha farklı hizmet alanları ile birlikte dayanışmayı büyütüp, daha çok soruna ve yaraya derman olabiliriz. Diğer sivil toplum kuruluşları ile iş birliğine de çok açığız. Çalışmalarımızı bir taraftan da bu iş birliklerini geliştirmeyi amaçlayarak planlıyoruz.
Faaliyet gösterdiğiniz dükkanlardan bahseder misiniz?
Filiz: Feneryolu’nda 2 ana mekanımız var. Workshop, etkinlik, sanat ve ortak üretim atölyeleri olarak kullandığımız Potlaç Atölye… Burada şu anda kooperatif etiketiyle üretilmiş el emeği ürünler satılıyor. Son zamanlarda özellikle yıkanabilir maske ve çantalara takılabilen dezenfektan kılıflarını çok satıyoruz. Bireysel ve toplu siparişler alıyoruz. Takım olarak da sattığımız bu ürüne “coronasavar” diyoruz. Atölye, aynı zamanda kooperatifimizin iletişim noktası. Potlaç Kafe ‘de ise misafirlerimiz sağlıklı yiyecek ve içeceklere ekonomik fiyatlarla ulaşabilecek. Türkiye’deki diğer kadın kooperatifleri ile de iletişim halindeyiz. Bizi çok destekliyorlar, dayanışma halindeyiz. Diğer kooperatiflerin sağlıklı, kaliteli koşullarda ürettiği gıda ürünlerinin satışını da Potlaç Kafe ‘de yapacağız. Hem onların tanıtımına destek olmuş olacağız, hem de Kadıköylüler doğal ve sağlıklı gıdalara uygun fiyatlarla erişebilecek. Caddebostan Kültür Merkezi’ndeki Potlaç Dükkan; kadınların ekonomiye katılımlarını arttırmak ve güçlenmelerini sağlamak, kadınların el ürünlerini iyileştirmek ve pazarlamak amacıyla tekrar açılacak. Burada diğer kadın örgütlerinin ürünleri için dayanışma raflarımız da olacak.
Nazan: Hem el emeği atölyesi hem workshop/etkinlik alanı olarak kullandığımız Potlaç Atölye; kadınların el emeği ile ilgili tüm branşlarda deneyim aktarımında bulunabileceği, ister bireysel ister ortaklaşa çalışmaların gerçekleşeceği bir alan olarak tasarlandı. Kadınlar atölyeden, planlanan zamanlarda eşit şekilde faydalanabilecek. Ayrıca yeni şeyler öğrenip öğretirken sosyalleşebilecek ve kendini ifade etme fırsatı bulacak. Bunun yanı sıra maddi olarak özgürleşme hedefimiz her zaman var zaten.
Özlem B: Üretim-tüketim sarmalında çevreye duyarlılık, daha az tüketim, dayanışma, doğaya saygı, sürdürülebilirlik, ekonomik güçlenme ve bağışçılık, önemsediğimiz mevzular. Farklı sosyal projeler için kaynak yaratmayı da hedefliyoruz. İmkanlarımız dahilinde unutulmaya yüz tutan geleneksel el sanatlarını yaşatmak ve bilinirliklerini arttırmayı da isteriz.
Bundan sonrası için planlarınız nedir?
Özlem K: Bu pandemi süreci neyi gösterir, kestirmek zor. Fakat bu sene bu nedenle Moda’da Kadın Emeği Pazarı’nı açamadık. Seneye tekrar açmak isteriz. Ticaretin canlanması, pazar ve piyasa sorunlarının çözülmesi gerekiyor. Potlaç ağındaki kadınlar başta olmak üzere yavaş yavaş yeni kadınlarla tekrar yüz yüze görüşmeler yapmaya başlamak, kooperatifimizin çalışmalarını hızlandırmak ve daha büyütmek, öncelikli hedeflerimiz. Kooperatif çalışmalarında esas olan, dayanışma ve gönüllülük… Daha çok insanın faydalanabileceği hizmetler yaratmak, daha çok kadının sosyal ve ekonomik olarak güçleneceği projeleri hayata geçirmek için iş birliklerimiz devam edecek, yeni iş birliklerine de ihtiyacımız olacak.
Teşekkür ediyorum. Başarılar…
