İçerisinde bulunduğumuz yüzyıl içerisinde büyük değişim yaşayan Kadıköy’de tarihe tanıklık eden yapılar içerisinde yer alan Ayia Euphemia Kilisesi, 1694 yılından bugüne ayakta durmayı başardı.
Kozmopolit yapısıyla dikkat çeken Osmanağa Mahallesi’nde yüzyıllardır İstanbul tarihini yansıtan yapının geçmişi ise bir hayli dikkat çekici… İşte Kadıköy’ün sembollerinden Ayia Euphemia Kilisesi’nin tarihi ve ayrıntıları:
Ayia Euphemia Kilisesi; Kadıköy Osmanağa Mahallesi’nde, Yasa ve Mühürdar caddelerinin kesiştiği köşede yer alan küçük bir Rum Ortodoks Kilisesi’dir. Kadıköylü zengin bir ailenin kızı olan Euphemia, Hristiyanlığı seçtiği için 303 yılında öldürüldü. Ardından Hristiyan dünyasında bir efsane oldu. Euphemia’nın naaşı, Kadıköy’ün (o zamanki adıyla Khalkedon’un) dışında bir mezara gömüldü. İmparator I. Constantinus (324-337) zamanında Hristiyanlık resmen tanınınca da, mezarının bulunduğu yere bir martirion yaptırıldı.
451′de toplanan Ökümenik konsilinde Azize Euphemia, Ortodoks aleminin koruyucusu ilan edildi ve ölüm tarihi olan 16 Eylül, “Yortu” günü olarak kabul edildi. Eski kaynaklarda Azize Euphemia’nın adına İstanbul’da bugün mevcut olmayan 4 kilise olduğundan bahsedilir. Bunların içinde en önemlisi, Euphemia’nın rölüklerinin de bulunduğu, Sultanahmet’de Hipodrom yakınında yapılmış olan kilisedir.
.jpg)
Azizeye ait rölikler, İkonoklast dönemde imparatorun emriyle buradan kaldırıldı. Daha sonra 798’de İmparatoriçe Eirene, rölikleri törenle geri getirtti. Martirionu restore ettirerek, içini Azize’nin gördüğü işkencelerin tasvir edildiği fresklerle doldurdu. 16. yüzyılda martirionda çıkan bir yangından sonra Euphemia’nın kemikleri, Patriklik Kilisesi olan Pammakaritos’a taşındı. Bir iddiaya göre de buradan Roma’ya götürüldü. Diğer üç kilisenin ise Olibreu (Şehzadebaşı), Petrion (Cibali civarı) ve Petra’da (Edirnekapı civarı) olduğu söylenir.
Kadıköy Meydanı’ndaki kilisenin, antik Ayia Euphemia Kilisesi’nin bulunduğu yerle hiçbir ilgisi bulunmuyor. Bugünkü Ayia Euphemia Kilisesi, 1694 yılında Kadıköy Metropoliti Gabriel tarafından yaptırıldı. Kadıköy Metropoliti II. Zaharias ise 1830’da, Rusya’dan temin ettiği mali destek ile kiliseyi büyüttü. Zaman içinde bakımsız kalan kilise, Metropolit III. Iokem’in mali desteği ile yenilenmiş ve 1 Nisan 1993’de düzenlenen bir ayinle yeniden ibadete açıldı.
Yapıda son dönem Bizans mimarisi etkili olmakla beraber, bazı detaylarda eklektik üslubun etkileri görülüyor. Kapalı Yunan Haçı planlı kilise, etrafı yüksek duvarlarla çevrili bir avlu içinde yer alıyor. Narteks önündeki ilk avlusuna 19. yüzyıla ait çeşitli mezar stelleri bulunur. Ortada yüksek kasnaklı bir kubbesi dikkat çeker. Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Pandantiflerde İncil yazarlarının tasvir edildiği freskolar görülür. Kubbede ise Pantokrator İsa tasvir edilmiştir.
Girişin batı bölümü camekanla kapatılmıştır. Doğu bölümünde ise Ayia Paraskevi Ayazması mevcuttur. Ayazmanın olduğu doğu duvarı üzerinde 1879 tarihli anıtsal bir ikona bulunur. Taştan inşaa edilmiş çan kulesi, yapının güneybatısında yer alır.
.jpg)
