Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Filiz Bakar, savunma sistemleri gelişmeden doğan prematüre bebeklerin, ilk altı ay çok dikkatli bakım gerektirdiğini belirtiyor.
Prematüre doğum ne demektir?
Normal gebelik 38–42 hafta arası içinde tanımlanır. 37 hafta ve altında doğan bebekler prematüre bebeklerdir ve özel bakım gerektirirler. Özellikle 32 haftanın altında doğan ileri derecede prematüre bebekler, asıl sorunlu grubu oluştururlar. Günümüzde yardımcı üreme tekniklerinin artmasıyla beraber, çoğul doğumlar ve buna paralel olarak prematüre bebeklerin sayısında artış vardır.
Prematüre bebeklerin ilk bakımı nasıl olmalıdır?
Bebek anne karnında sabit ısıda, steril, dış ortama göre daha az gürültülü, karanlık ve güvenli bir ortamda yaşar. Doğum olayı ile bebek ısısı çok farklı, steril olmayan, gürültülü, çok aydınlık ve güvensiz bir ortama gelir. Zamanında doğan bebekler kurulanarak, giydirilerek, annesinin göğsüne verilerek güvenli ve sıcak bir ortam sağlanır.
Bebek kısa sürede bu yeni ortama uyum sağlar. Ancak, zamanından önce doğan bebekler doğar doğmaz birtakım girişimlere maruz kalırlar, annenin güvenli ortamından uzaklaştırılmaları gerekir. Erken doğuma bağlı birtakım sistemleri iyi gelişmemiş olduğu için, yeni ortama uyum sağlamakta güçlük çekerler. Bu bebekler anne rahmine benzer bir ortam olan kuvözlerde bakılırlar. Kuvöz içi bebek için ideal ısıda ısıtılır, ısı kaybını önlemek için istenilen düzeyde nem sağlanır.
Bebek dış ortamdan ayrı tutularak, özel filtrelerden geçirilmiş hava verilerek daha steril bir ortam sağlanır. Kuvöz içinde bebeğe gereksinim duyacağı miktarda ayarlanmış oksijen verilebilir. Bebek için gürültünün en aza indirildiği izole bir ortam sağlanmış olur. Gerektiğinde kuvöz üzeri kapatılarak karanlık bir ortam sağlanır. Böylece bebek iyileşene kadar anne rahmine benzeyen bu ortamdai tüm bakımları ve tedavileri bebeğe en az zarar verecek şekilde sağlanmış olur.
Yoğun bakım ünitesinde yatışları süresince bu bebeklerde akciğerlerin iyi gelişememesine bağlı solunum sıkıntısı, solunum durması, ısının korunmasında sorunlar, enfeksiyonlar, beslenme sorunları, kan şekeri düşüklüğü, sarılık, beyin kanaması, kansızlık, bağırsak gangreni, prematüre retinopatisi denen körlüğe kadar gidebilen göz sorunları olabilir. Bu sorunlara yönelik tedavileri yapılır. Yoğun bakım ünitesinde uzunca bir süre yatan, bu sorunları başarı ile atlatan, emerek beslenebilen, solunum desteğine gereksinim duymayan bebekler taburcu edilirler.
Prematüre bebeklerin taburcu edilip evlerine gönderilmesi, tüm sorunlarının bittiği anlamına gelmez. Eve çıktıktan sonra da özen gösterilmesi gereklidir. Bebek hem yoğun bakımda kaldığı için, hem de dirençle ilgili faktörleri eksik kaldığı için özel bakım gereklidir. Direnç faktörleri, anneden bebeğe gebeliğin son aylarında geçer. Ancak, bu bebekler erken doğdukları için direnç faktörleri eksik kalır ve enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olurlar. O nedenle, bu bebeklere dokunurken el temizliği birincil önem taşımaktadır. Bu bebekleri çok kalabalık ortamlara sokmamak gerekir. Bu arada bebeği korurken aşırıya da kaçmamak gerekir. Bebeği sürekli evde kapalı tutmayı da önermiyoruz. Özellikle ılıman havada temiz havaya çıkarılmaları ve güneş almaları çok önemlidir.
Prematüre bebekler için dikkat edilmesi gereken dönem ne kadardır?
Prematüre bebekler genellikle 34–35 haftalık olduklarında taburcu edilirler. Prematüre bebeklerde solunum merkezi 40–45 haftaya kadar henüz gelişimini tamamlayamadığı için apne dediğimiz solunum durmaları olabilir. Bu nedenle riskli bebeklere evde apne yatakları önerilmektedir. Bebekler genellikle ortalama 6–7 aylıktan itibaren kendi savunma faktörlerini oluşturmaya başlarlar. Enfeksiyonlar açısından ilk 6–7 ay, hatta ilk 1 yıl özel dikkat gerektirirler.
Erken doğan bebeklerin beslenmeleri nasıl olmalıdır?
Prematüre bebeklerin taburcu olduktan sonra erken ve doğru beslenme desteği alması, uzun dönem normal büyüme ve gelişmelerinde belirleyici olmaktadır. En ideal besin, anne sütüdür. Anne sütü yeterli miktarda ise, bu bebeklerin anne sütü ile beslenmelerini tercih ediyoruz.
Ancak, prematüre bebeklerin besin gereksinimleri daha fazla olduğundan, bebeğin tartı alım izlemine göre gerekli durumlarda anne sütü güçlendiricileri ile anne sütünü destekliyoruz. Anne sütü yeterli miktarda değilse, prematüre bebekler için özel formül mamalar kullanıyoruz.
