1923-2021… 98. yıl… Küçük bir beylikten devlete, imparatorluğa uzanan bir yol… Güçlü, adaletli ve düzenli devlet teşkilatı ile kıtalara hükmetmiş bir Osmanlı… Yükselme, gerileme, dağılma dönemleri, gelişmelere hızla ayak uyduramama, arayışlar, Avrupa’da güçlenen devletler, sanayi inkılabı, sömürgecilik, emperyalist güçlerin büyük amaçları…
Osmanlı Devleti’nin en zor dönemleri… 1911-1912 Trablusgarp, 1912-1913 Balkan Savaşları, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı ve imzalanan Mondros Ateşkeş Antlaşması sonrası Anadolu’nun emperyalistler tarafından işgali… Fransızlar, İngilizler, İtalyanlar, Yunanlılar, Türk topraklarını paylaşıyorlar kendi aralarında… 15 Mayıs 1919 İzmir’in işgali, Hasan Tahsin ve direnişler… Ve Mustafa Kemal!
Anadolu’ya gidiş, incelemeler, Samsun’a çıkış, Samsun Raporu ve “sivil olarak halkıyla bütünleşen” Mustafa Kemal… Kuvayı Milliye, Havza ve Amasya Genelgeleri, Balıkesir, Alaşehir, Erzurum ve Sivas Kongreleri, Amasya Görüşmeleri, Temsil Heyeti ile Ankara’ya geliş, Misak-ı Milli, İstanbul’un işgali, TBMM’nin açılışı, cepheler ve düzenli ordular, iç ayaklanmalara karşı önlemler, Teşkilat-ı Esasiye, İstiklal Marşı’nın kabulü, 1. İnönü Zaferi ve Moskova Antlaşması, 2. İnönü Zaferi,, Kütahya/Eskişehir Savaşı, Sakarya Zaferi, Kars ve Ankara Antlaşmaları… Sonunda Büyük Taarruz ve 30 Ağustos 1922 “Zafer”… 11 Ekim 1922, Mudanya Ateşkes Antlaşması, Ulusal Kurtuluş Savaşı’mızın cepheler döneminin kapanması, saltanatın kaldırılması, Lozan Antlaşması, ardından “Cumhuriyet” ve yenilikler…
Cumhuriyet’i hazırlayan nedenler, yeni Türk Devleti, 23 Nisan 1920’de ulusal egemenlik ilkesi üzerine kurulmuştu. TBMM, demokratik yapısı ve uyguladığı kurallar ile Cumhuriyet özelliği taşıyordu. Fakat tüm güçlerin öncelikle bağımsızlık ilkesinde birleşmesi gerektiğinden, bölünmelere sebep olmamak için rejimin adı konulmamıştı. Saltanatın kaldırılması, Lozan, Halk Fırkası’nın kurulması, Ankara’nın başkent olması, “Meclis Hükümet Sistemi”nin işlemez duruma gelmesi, “Sonbahar Bunalımı” denilen hükümet sorunu, İstanbul basınının bazılarında yapılan eski düzen propagandası, Cumhuriyet’in ilanını hazırlayan nedenler arasındadır.
Hükümet, 27 Ekim 1923 günü istifa eder, 29 Ekim 1923 günü de Cumhuriyet ilan edilir. Mustafa Kemal, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı seçilirken, hem rejimin adı konmuş oldu hem de devlet başkanlığı hakkındaki kargaşa sona erdi. İsmet İnönü ilk başbakan, Ali Fethi Okyar da ilk meclis başkanı olarak tarihe geçtiler. Cumhuriyet’in ilanı ile de 1921 Anayasası 1. maddesi’ne “Türk Devleti’nin yönetimi Cumhuriyet’tir” maddesi eklendi. Evet! Her bayram olduğu gibi yine özgürlük ve Cumhuriyet şarkıları, türküleri okuyup dinleyeceğim 29 Ekim’lerde. Ve yine bir şiirimde birkaç dize okuyacağım haykırarak! Yine, yeniden, her zaman!
Eserin Cumhuriyet
Emanettir bizlere
Ne zorluklar çektik biz
Yıktırmayız kimseye
ATA’m senden öğrendik
Hep ileri bakmayı
Yaktığın meşaleyi
Karanlığa tutmayı
Yurtta, dünyada barış
Oldu temel ilkemiz
Ülken sağlam ellerde
ATA’m biz izindeyiz
Biz seni önder bildik
Küçük yaşlardan beri
Tek yol senin yolundur
Dönmek yok artık geri
(Nusret Karaca – “Senin Yerin Yüreğim” kitabından)
