Covid-19, bir yıldan fazla süredir hayatımızda yer almakta ve bu süreç boyunca hem biz yetişkinler hem de çocuklarımız çok farklı özel durumlara ve ortamlara maruz kaldık. Bu zorlu süreçte çocuklarımızın eğitim ve öğretim hayatına baktığımızda; zorunlu bir şekilde evlere kapanmış olmanın, birçok ailenin kalabalık şekilde bir arada yaşamasının, evden çalışmanın ve bu etkenlerin online eğitim üzerinde yarattığı zorlukları açıkça görebiliyoruz. Çevremde gözlemlemiş olduğum ve temasta olduğum ailelerin çoğunluğunun karşılaştığı genel problemler; çocuklarının odaklanmada sorun yaşıyor olması, online eğitime geçişte uyum problemi ve çocuklarda içe kapanıklığın artmış olmasıdır.
Yukarıda yazdıklarımdan yola çıkarak, bu ilk yazımda yeniden yüz yüze eğitime geçişin çocuklar üzerinde yaratabileceği etkileri kısaca anlatmak ve siz velilerin bu süreçte üzerine düşen birtakım görevleri hatırlatmak istiyorum.
Covid-19 salgınının çocuk psikolojisi üzerindeki etkisi nedir?
Öncelikle dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını sırasında bizler ve çocuklarımız, fizyolojik ve psikososyal risklere maruz kaldık. Bu durumun yaşamlarımızı bir şekilde olumsuz yönde etkilemiş olduğunu açıkça görüyoruz. Okullarımızın kapatılması, çocuklarımızın zaman geçirebileceği sosyal aktivite alanlarının kısıtlanması ve oyun alanlarının kapatılması, doğal olarak çocukların psikolojisi üzerinde olumsuz etkiler yarattı.
Bu süreçte bizzat kendim de online eğitimin bir dönemine denk gelmiş olduğum için zorlukları gayet iyi biliyorum. Ayrıca çevremde gözlemlediğim küçük yaş grubu çocukların online eğitimde yaşadıkları birtakım zorlukları da mesleğim gereği dikkatle inceledim. Pandemi sürecinin ve online eğitimin yarattığı sorunları kısaca sıralayacak olursak; çocuklarda odaklanma problemi, dikkat dağınıklığı, anksiyete, travma ve depresyon gibi psikolojik sorunların dikkatimizi ilk çeken sıkıntılar olduğunu görüyoruz. Bunların yanı sıra çocuklarda aksi davranışların çoğalması, iletişimde kopuklukların yaşanması da onlar için büyük sorunlar yaratmakta. Yüz yüze eğitimden bir anda uzaktan eğitime geçiş ile birlikte çocuklarda hem eğitime erişim zorluğu hem de uyum sürecinde zorluklar yaşandığını gözlemliyoruz. Bu nedenle, yeniden yüz yüze eğitime geçmenin son derece önemli olduğunu vurgulamak isterim.
Yüz yüze eğitime geçiş beklentisinin hem çocuklar için hem de veliler için büyük bir bekleyiş olduğundan söz etsem de tüm çocuklarda aynı heyecanın olmadığını görüyoruz. Çünkü bazı çocuklar, online eğitimin getirmiş olduğu rahatlık nedeniyle yüz yüze eğitimin başlamasıyla birlikte yeniden eski sorumluluklarına dönecek olmaktan dolayı kaygılanmaktalar. Uzun zamandır alıştıkları (kendilerince) çalışma zorunluluğunun olmaması gibi çeşitli faktörler ortadan kalkınca, adeta her şeye yeniden başlıyor hissiyle endişe duyabilirler. Ancak unutmamak gerekiyor ki yüz yüze eğitimle beraber çocuklar bilgiye daha rahat erişebilecekler, çevreyle ve arkadaşlarıyla daha çok etkileşimde bulunacakları bir ortama kavuşacaklar. Kendi yaş gruplarıyla yeniden etkileşimde bulunmaları, psikolojileri üzerinde elbette son derece olumlu etkiler yaratacak.
Okula başlayan çocuklarda ailelerin yaklaşımı ve çocuklarla sağlıklı iletişimin yolları nasıl olmalıdır?
Öncelikle okula başlama sürecinden bahsederken küçük çocuklardan söz etmek istiyorum, çünkü başta da belirttiğim üzere temel konumuz, okula yeni başlayan çocuklara karşı nasıl davranılması gerektiğinin önemidir. Öncelikle daha önce hiç okulla tanışmamış olan çocuklar ve bunun yanında okul kavramının ne anlama geldiğini henüz hiç öğrenmemiş okul öncesi çocuklarımız var. Bu çocuklar için velilere verebileceğim önemli tavsiyelerden biri, çocuklara bu süreçte zorlamadan davranılması gerektiği, çocukların yanlarında olmaya çalışarak, bunu hissettirerek davranılması gerektiği ve okul ile ilgili çok fazla olumlu konuşmalar yapmadan hareket etmeye çalışmaları gerektiğidir. Örneğin; “Okul çok güzel bir yer, oyun oynayabileceğin bir alan, gittiğinde çok sevineceksin” gibi sürekli çocuğun hayal dünyasını olumlu cümlelerle doldurduğumuz zaman, doğal olarak çocuğumuzun hayal dünyasında oluşan tablo ile ilk okula gittiğinde karşılaştığı tablo farklı olduğunda, çocukta hayal kırıklığı durumu yaşanabilir. Bu önemli bir noktadır ve çocuklarımıza anlatabildiğimiz kadar gerçekçi şeyler anlatmamız gerektiğini düşünmekteyim.
Bir diğer önemli şey ise okul henüz başlamadan çocuklarla beraber okulu ziyaret edip; çalışma alanlarını, oyun alanlarını, uyku odalarını, vb. gibi yerleri göstermenin ve tanıtmanın çocuk için büyük faydası olduğunu düşünüyorum. Bununla birlikte öğretmeniyle tanıştırılabilir, daha öncesinden yapılan sınıf içi oryantasyonlarla çocuğun okula adapte olma sürecini hızlandırmaya yardımcı olunabilir. Bunlar çocuğun okul kavramını kafasında oturtabilmesi için önemli detaylardır. Bunların yanında okul alışverişlerinin çocukların istediği ve sevdiği şeyler dikkate alınarak yapılması da son derece önemli bir konudur. Çünkü bu şekilde hem çocuğun kaygısını azaltarak sağlıklı bir iletişim kurabiliriz hem de çocuğumuzun okul sürecinin daha sağlıklı olmasına yardımcı olabiliriz.
Psikolog Aslı Elmacı
